Tag Archief van: netwerk

Hoe is het met jou? Lessen uit een pedagogisch ecosysteem

Cover Hoe is het met jou?Wat is ervoor nodig om ‘passend onderwijs’ daadwerkelijk tot een succes te maken? Er zijn allerlei structuren voor opgetuigd. Dat zeker. Meer dan 150 samenwerkingsverbanden voor primair en voortgezet onderwijs opgeteld. Maar dan begint het pas. Hoe realiseer je de bedoeling van dat alles? Zo dus.

Gedrevenheid

Negen jaar lang gaf Astrid Ottenheym leiding aan het pedagogisch ecosysteem van een samenwerkingsverband. Zij trok met haar gedrevenheid en eigen stijl landelijke aandacht. Ottenheym deelt haar ervaringen nu in dit boek, Hoe is het met jou? samen met Robbin Haaijer, oprichter van Bureau de Bedoeling, haar klankbord in die jaren. Suzanne Visser en Richard Stuivenberg interviewden hen waarbij laatstgenoemde de redactie van het boek voor zijn rekening nam. 

Bedoeling 

De titel, de subtitel en ook de hoofdstuktitels trouwens, geven treffend weer waar het de auteurs om te doen is. Ze creëren een idioom, een eigen taal waardoor je met elkaar kunt blijven bij ‘de bedoeling’.  ‘Hoe is het met jou?’ drukt oprechte, ongeveinsde, persoonlijke aandacht uit van de onderwijsgevende voor het kind. Daar begint het mee en daar blijft het bij (positief op te vatten).

Ecosysteem 

De context van die aandacht is het ‘pedagogisch ecosysteem’. Dat klinkt misschien wat modieus maar verwoordt wel goed waar het om gaat: het kind (beter: dit kind) bezien vanuit het uitgebreide netwerk van relaties om zich heen, zoals ouders, familie, onderwiisgevenden, interne begeleiders, maatschappelijk werkers, consulenten, noem maar op. Of, zoals de auteurs het formuleren:

‘Het pedagogisch ecosysteem staat voor het zichtbare en onzichtbare netwerk van verbindingen. Het is een symbiotisch levensweb waar iedereen verschil kan maken voor het kind, welke rol of plek je ook hebt.’

Iedere ‘partij’ in dat netwerk doet ertoe, alleen al vanwege het specifieke perspectief dat die partij vertegenwoordigt. Het gaat om onderlinge verbondenheid en om wederzijdse afhankelijkheid binnen het systeem. 

Pedagogisch 

Mooi is dat gesproken wordt van pedagogisch ecosysteem en niet van onderwijskundig. Dat is een bewuste keuze omdat het altijd om pedagogische vragen gaat en niet om smal onderwijskundige. Zo proberen de auteurs het pedagogisch denken te heroveren op het dominante, veel te beperkte onderwijskundige denken. 

Hoop

En dan die titels van de hoofdstukken die treffend verwoorden waar het in de taal van ‘de bedoeling’ om gaat: ‘Organisatie van de hoop’, ‘Wonen in het concept’, ‘Uit de bubbel naar echt samen’, ‘Toekomsten maken we nu en samen’ en (uitdagend:) ‘Beter falen’.    

Mooi dat de auteurs vertrekken vanuit ‘de hoop’ die zij omschrijven als ‘een wensende verwachting’. Je zou het ook kunnen zeggen: je moet en wilt er allereerst zelf in geloven dat het anders kan, dat het goed kan komen.  

Hoop behoedt voor cynisme of defaitisme en zet juist aan tot positief handelen. De auteurs spreken in dit verband van ‘lichtmoedige diepgang’: je accepteert dat perfectie niet bestaat en je blijft de uitdaging zien. ‘We beginnen met de constatering: “dit gaat lukken, hoe gaan we het doen?”’ 

Wonen in concept 

‘Wonen in het concept’ betekent permanente oriëntatie op ‘de bedoeling van het concept’ opdat er überhaupt zinvolle samenwerking mogelijk is tussen al die partners in het ecosysteem. En dat betekent weer: kunnen omgaan met verschillen, met meerdere perspectieven op dezelfde zaak, met open staan voor andere perspectieven dan het jouwe door niet te denken in termen van belangen. En misschien gaat het uiteindelijk om ‘kunnen gaan met conflicten’. 

Bubbel

Om in een samenwerkingsverband vruchtbaar met elkaar tot resultaten te komen is het dus nodig dat al die partners uit hun eigen bubbel treden, samen op zoek naar een hogere synthese en tussentijds leren van ervaringen, ook als die niet uitpakken zoals werd gedacht. 

Puzzelen

En toen ik dit las, stuitte ik op een woordje dat haast achteloos een keer of wat door de tekst wordt gestrooid: het (werk-)woord ‘puzzelen’. Puzzelen om te weten te komen wat nou precies de kern van een vraagstuk is, puzzelen om passende oplossingen te vinden.  

Puzzelen, wat een goed gekozen woord! Het roept allerlei positieve associaties op: je gaat er eens goed voor zitten, het is heerlijk om het samen te doen, er zijn geen statusverschillen, je begint met eerst goed te kijken, soms proberen, soms ernaast zitten, allemaal wetend waar je naar toe werkt (vanuit welk eindresultaat je ‘terugwerkt’). ‘Puzzelen’ sluit aan bij die ‘lichtmoedige diepgang’: ook als je je er bijna in verliest blijf je oog houden voor de vele nuances, de verscheidenheid. 

Puzzelen gaat dus niet over: doordrukken, doorzettingsmacht, onderhandelen, ‘ruilen’, dubbele agenda’s, schaken op meerdere borden tegelijk, machtsverschillen, opleggen. Als je samen puzzelt dan werk je in gelijkwaardigheid maar met je eigen ogen aan het grotere geheel. De lat ligt hoog want elk stukje moet op zijn eigen plaats terecht komen. Dan is het ook niet erg als je er een keer naast zit; daar leer je van (‘beter falen’). 

Afsluiting

Hoe is het met jou? is een inspirerend boek dat ver weg blijft van afvinklijstjes en puntsgewijze opsommingen die vaak als dwingende waarheid worden gepresenteerd. Het boek bevat naast interessante quotes van vooraanstaande filosofen (Vaclav Havel, Paul Watzlawick, Marshall MacLuhan e.a.), citaten van mensen uit de onderwijspraktijk die zich het ‘wonen in het concept’ hebben eigen gemaakt.  

Het boek bevat werkelijk prachtige tekeningen van Ksenlia Anokhina. Ook vermeldenswaard: het grafisch ontwerp door Hans van der Woerd. 

Astrid Ottenheym en Robbin Haaijer, Hoe is het met jou? Lessen uit een pedagogisch ecosysteem. Uitgeverij Hens 2023. 146 pagina’s. € 29,95. Zie ook www.hoeishetmetjou.nu. 

 

Petra Ligtenberg bij BdB

Alweer een tijdje geleden hebben we ons team kunnen uitbreiden met adviseur, procesbegeleider en toezichthouder Petra Ligtenberg. Petra voelt zich helemaal thuis bij innovatieve processen, projecten en netwerken. Zij begeleidt mensen bij nieuwe vormen van samenwerken en communiceren, zowel met elkaar als met cliënten, burgers, studenten en andere eindgebruikers. Onderscheidend is dat zij werkt vanuit visie en waarden, en stem geeft aan mensen die zelf lastig hun verhaal kunnen vertellen, kunnen ingrijpen of naar hun mogelijkheden kunnen handelen.

Petra heeft ruime ervaring in het hoger onderwijs en bij sociaal-maatschappelijke organisaties. Het liefst werkt zij voor organisaties die actief met innovatie en vernieuwing durven werken.

Persoonlijk kennismaken met Petra? Mail naar petra@bureaudebedoeling.nl of bel 06-18555605.

Dit is de Bedoeling van Petra

 

 

Inspiratie in Café de Bedoeling

(door Juliëtte Bouwman)

Cafe de Bedoeling, foto Austin DistelOp 15 mei woonde ik weer een ‘Café de Bedoeling’ bij – virtueel ditmaal. Ook in deze online wereld weten de deelnemers elkaar goed te vinden. Hoe bijzonder is het om je op je eigen plek verbonden te voelen met gelijkgestemden in het hele land! Ook vandaag laat ik me weer verrassen door de opzet en insteek van BdB. Ik kan me niet onttrekken aan het gevoel dat BdB steeds meer op stoom raakt, zijn vorm vindt, terwijl het nooit eenzelfde vorm is.

Bredere kijk

Met mijn entree val ik midden in de column van woordkunstenaar Harm Klifman. Ik heb nooit gedacht in verschillende werelden van taal, maar heb wel beeld bij zijn uitspraak dat ‘woorden figureren in netwerken met andere woorden’ en bij het nut dat het voor ons kan hebben om in situaties op zoek te gaan naar sleutelwoorden of dragende termen.

Perspectieven

Onder leiding van Robbert Braak laten we ons vervolgens inspireren door korte filmfragmenten. Ook ik raak gefascineerd: hoe spelen mensen het spel om iets te krijgen wat ze écht willen? Is daar iets mis mee als beide partijen krijgen wat ze willen? Maar kan ik dit? Ik laat me raken door de onbevangenheid van de overige deelnemers, die zich durven uitspreken. Ik voel de uitnodiging om daarbij aan te haken en merk dat de verschillende perspectieven voor mij allemaal ‘rijk’ zijn. Ik herken de basisgedachte van Deep Democracy: het delen maakt het van iedereen, als je elkaar maar hoort.

Inspiratie en energie

BdB is voor mij een soort vrijplaats waar ik gestimuleerd word mijn gedachten de vrije loop te laten, anderen te horen en mezelf uit te spreken; zijn wie je bent omdat de gezamenlijkheid de ont-moeting is met een hart voor onderwijs waar onze kinderen écht tot hun recht komen. Dat begint bij mensen zoals deze groep, die écht durft anders te denken en te doen. Vanuit deze inspiratie heb ik deze week definitief besloten om mij de komende jaren juist hiervoor in te zetten. Daar hebben alle café-deelnemers aan bijgedragen, en niet in de laatste plaats BdB, dat deze ontmoetingen organiseert. Dank!

‘Cicero leest Covey’ genomineerd!

Misschien was je erbij: in september liet Harm Klifman de aanwezigen op ons vrijgezellenfeest door de bril van de retorica naar populaire managementboeken kijken. Onlangs werd bekend dat Cicero leest Covey, zijn boek over dit onderwerp, de longlist voor Managementboek van het jaar 2020 heeft gehaald. Gefeliciteerd, Harm! Op naar de shortlist. Lees ook het interview met Harm ‘Een Managementboek moet deugen’ uit managementboekblog.

Lerarentekort: plan B!

“Onder de werktitel ‘plan B’ halen we in ons netwerk goede voorbeelden op die ons op het spoor zetten van patronen die werken”, zegt Mirjam Nuijten.  Samen met andere deelnemers aan Café de Bedoeling kijkt zij de komende maanden door een andere bril naar het lerarentekort. Het uitgangspunt: Wat is ervoor nodig om met de mensen die we nú hebben, goed onderwijs te maken? In dit kader stak Mirjam onder meer haar licht op in Amsterdam: “Bij Leraar, een kleurrijk beroep werken schoolbesturen, kennisinstellingen en de gemeente samen om te zorgen dat leraren plezier en uitdaging houden in hun werk.”

Plan B
De kern van plan B is dat we denken dat we verder komen als we het lerarentekort benaderen als een vernieuwingsvraagstuk. De eerste brainstorms stonden vooral in het teken van vragen stellen:

* Hoe spelen we leraren vrij zodat ze de ruimte krijgen om tot eigen oplossingen te komen?
* Wat zijn slimme manieren om te doen wat (voor leerlingen) nodig is én te voldoen aan de eisen van het systeem?
* Wat hebben leraren van bestuurders nodig? Waar zitten de vrijbuiters onder de bestuurders?
* Hoe krijgen we beter zicht op de ruimte binnen de wet, de regelruimte in het systeem?
* Hoe zit het met de onderwijstijd – gaan Nederlandse kinderen niet te veel uren naar school?
* Hoe groot moet de rol van de leraar eigenlijk zijn? Als het leerklimaat veilig is, kunnen dan ook specialisten van buiten de school lessen verzorgen?

De komende tijd gaan we in ons netwerk nog meer goede voorbeelden ophalen. Heb je zo’n voorbeeld? Wil je meedenken? Mail naar info@bureaudebedoeling .

Café de Bedoeling: ontmoeting met denkkracht

(door Erik Wegewijs)

Een scrumcoach speelt op de piano terwijl de filosoof over zijn schouder meekijkt. De interim-schooldirecteur die net klaar is met zijn project, bespreekt de laatste ontwikkelingen omtrent het lerarentekort met een communicatieadviseur. Ergens in de hoek zijn ook nog diverse mensen aan het werk. Opengeklapte laptop, koffie, telefoon. Ik loop even de ruimte uit en zoek Robbin. Ook hij is nog even druk met het afronden van een mail. “Kijk eens achter je, Robbin; dat wat daar nu gebeurt, in die ruimte hiernaast, dat is nu precies wat ‘de Bedoeling’ is.”.

Op vrijdag 13 december vond in Eemnes voor de tweede keer Café de Bedoeling plaats. Een niet geregisseerde samenkomst van mensen die met elkaar van gedachten wisselen over anders kijken naar maatschappelijke problematiek, met een (lichte) focus op onderwijs. Mensen die met elkaar onderzoeken wat ze van elkaar kunnen leren. Ditmaal brachten Annemieke Mintjes en Astrid van de Kerkhof de werkwijze ‘agile scrum’ op energieke wijze onder de aandacht en legden ze uit wat de toepassingen en voordelen van deze methodiek in het onderwijs kunnen zijn. Sneller overgaan tot het georganiseerd doen van de juiste dingen op het juiste moment op de juiste manier, in plaats van het blijven hangen in de beschouwende fase waarin vooral veel gepraat wordt, was slechts één van de vele conclusies uit hun workshop.

Een vormeloze bijeenkomst zonder pretenties, die op organische wijze werd wat het op die vrijdag blijkbaar moest zijn. Volledig vrijwillig ingezette denkkracht ten behoeve van elkaar en met het oog op diverse thema’s, door een diversiteit aan bevlogen professionals die nieuwsgierigheid hoog in hun vaandel hebben staan. Als dat de bedoeling was en blijft, kijk ik nu al uit naar de volgende editie.

Ook een keer meedoen aan Café de Bedoeling? Meld je aan via de chatbot op onze homepage.

Voor in de agenda: Café de Bedoeling 2020

Ongeveer eens per twee maanden organiseren we Café de Bedoeling: een inspirerende ontmoeting van professionals waar jij zelf mede het gesprek bepaalt. In de eerste helft van 2020 is Café de Bedoeling op 15 mei (in onze nieuwe online omgeving!) of 19 juni. Exacte tijden en locaties volgen.
Ook een keer meedoen? Meld je aan via de chatbot op de homepage.

Een dag in Café De Bedoeling

(door Harm Klifman)

Wat een relaxte vrijdag was dat, daar op 15 november in Eemnes bij Café De Bedoeling! Lekker voor mezelf kunnen werken met een prima cappuccino erbij. Een inspirerende brainstorm over de marketing van mijn boek Cicero leest Covey (‘samen kennis produceren’). Een spontane discussie over de actuele kwestie of er wel een lerarentekort is – een gesprek dat om een vervolg vraagt, waarin het vast zal gaan over het dilemma ‘sleutelen in de marge versus het systeem moet om’. Een smakelijke lunch gevolgd door een boeiende presentatie van een promotieonderzoek over communicatie. En bovenal: een ontmoeting met aardige mensen en voor mij nieuwe gezichten. De ongedwongen sfeer (niets hoeft, alles mag) maken Café De Bedoeling tot een verfrissend concept dat uitstijgt boven een hele dag achter je laptop bij de zoveelste koffieketen.

Ook een keer meedoen aan Café De Bedoeling? Meld je aan op de website.

27 september: onze takeaways

Bijna twee weken geleden stonden we aan de vooravond van het vrijgezellenfeest van Bureau de Bedoeling. Verwachtingsvol en ook wel met wat zweet in de handen, want hoe zou het zijn? Het werd de meest inspirerende dag die we ons maar konden wensen (dank allemaal!). Hier enkele inzichten die ons persoonlijk zijn bijgebleven.

Gewoon luisteren

Robbin: “Van de sessies met de jongeren van WALHALLAb nam ik mee dat echt in gesprek zijn helemaal niet zo makkelijk is. Jongeren vragen om begrip, een luisterend oor, een plek waar zij respect ervaren. Volwassen willen zich vaak wel verdiepen in hun individuele motivatie en behoeften, daarnaar luisteren en er ook best mee aan de slag.
Maar eenmaal in gesprek gaan we al snel weer oplossingen fabriceren voor uitdagingen die ‘de wet’ of ‘het systeem’ stelt. Of we richten ons tot andere ‘volwassenen’ die dezelfde taal spreken. En als we niet oppassen vergeten we zomaar wat voor deze jongeren de bedoeling is. Namelijk dat we ‘gewoon’ even stil zijn en echt luisteren. Dat we doorvragen om hen te begrijpen en ingaan op de wijsheid die zij met zich meebrengen, in plaats van er direct een grote-mensen-systeem-saus-discussie naast te zetten.
Nee, het is niet eenvoudig om werkelijk in contact te zijn met de mensen op wie ons uiteindelijk richten. We willen wel, maar hebben liever antwoorden dan vraagstukken. En we gaan het ongemak van ‘het-ook-even-niet-weten’ eerder uit de weg dan het aan te kijken.”

Meerdere brillen

Naima: “In het filmlab van Robbert Braak leerden we goed te kijken, anders te kijken en samen te kijken door verschillende brillen. Want ieder kijkt door zijn eigen bril naar een fragment. Logisch, en toch telkens weer verrassend als dat zichtbaar wordt. Om met Mieke Boon te spreken: ‘Alleen door samen te kijken, leer je je eigen vooronderstellingen kennen.’ Daar staat Bureau de Bedoeling ook voor: zorgvuldig kijken, vanuit meerdere perspectieven of brillen.

Geen passagiers, maar crew

Marion: “We openden met een uitspraak van Marshall McLuhan: ‘There are no passengers on spaceship earth. We are all crew.’ Toen ik zag hoe de jonge vloggers Lars en Niels – net als de jongeren van WALHALLAb trouwens – deze dag hun rol vervulden, dacht ik: aan de leerlingen zal het niet liggen. Zij willen geen passagiers zijn op het ruimteschip dat ‘school’ heet. Maken wij ruime voor hen in onze crew?”
(De vlog van Lars & Niels vind je hierboven.)

Tik op de vingers

Suzanne:Wouter Hart, auteur van ‘Verdraaide organisaties’ en ‘Anders vasthouden’, sprak over werken vanuit de bedoeling. ‘Zet de oplossingenmachine stil’, zei hij: ‘geef de ander niet de oplossing, maar het probleem’. Hoe vaak doen we dat niet andersom, in organisaties, op school en thuis?
Niemand die er gelukkig van wordt: als ‘oplosser’ ga je je ergeren (‘kan hij het nu nóg niet zelf?’) en de ander voelt zich klein gehouden, over het hoofd gezien. En toch schiet onze hand de volgende keer wéér naar de knop van de oplossingenmachine. Hoe geven we onszelf op tijd een tik op de vingers?

De bedoeling van taal

Tot slot filosofeerde woordkunstenaar Harm Klifman (in november verschijnt zijn nieuwe boek ‘Cicero leest Covey’) met ons over ‘de bedoeling van taal’: ‘In kennisproductie als gezamenlijke onderneming zullen we het creatieve potentieel van taal moeten aanboren om te ontsnappen aan sjablonen en reflexen, aan betekenisloze rituelen en holle frasen. Dat kan lukken als we ons realiseren dat taal nieuwe werkelijkheid kan scheppen, nieuwe situaties tot leven kan brengen, ontspoorde verhoudingen kan herstellen en nieuwe handelingsperspectieven kan openen. Dat zijn zomaar wat verschillende bedoelingen die verborgen liggen in taal. Het gaat erom die steeds te ontdekken en wel in twee richtingen: ontdekken hoe taal kennelijk werkt (bewust zijn van) én ontdekken hoe we taal het werk kunnen laten doen (bewust inzetten van).’

27 september gemist? Kom op 13 december naar Café de Bedoeling in polderrestaurant De Haven van Eemnes, Eemweg 112, Eemnes. Binnenkort meer hierover!

 

We zijn (officieel) begonnen!